Оройн ганц мод - Д.Оюунчимэг
Зохиол бичигдсэн түүх:
Зохиолын онцлог:
Товч үйл явдал:
Зохиолын дүрүүд
Гол дүрүүд
Ийяа
Гол дүрийн бааатар, зүүдний ертөнц, төсөөллийн ертөнц, зөв совиндоо итгэн амьдарч яваа залуу эмэгтэйТуслах дүрүүд
Сийлэн
цэрэгт татагдан сураггүй болсон нөхрөө хайхаар жинчид даган явж буй эмэгтэйХуяг
хувь заяаны хатуу тавиланг туулсан зураач эрДалантай
зөв совин, далд ухамсрыг эзэмшсэн, өвөрмөц билэг зөнтэй идэр залуу эрБорх
Урианхайгаас Өрөмч ороод буцаж байгаа жинчдийг ахалсан жингийн даамал ахмад эрГүнүеэ
ахайтан буюу Ийяагийн эмээУмбаа лам
Урианхайн жинд орж явсан буян номын үйл бүрэн хөөсөн ахимаг ламХөөвч, Баярт
ЖинчидШижир, Төгсөө, Сувдаа
орчин цагийн хэсэгт гардаг Ийяагийн танил нөхөдЗохиолын хэл
Зохиолын дүрслэх ур маяг
Зохиолын үг хэллэг
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
...Баярт гэгч елдэн гадиа хөөрхий өвгөнийг .
Тайлбар: елдэн гадиа - зүггүй тархи гэсэн утгатай үг
Талын дугаар: 49
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
... икэл татахдаа адуу янцгаалгаж ...
Тайлбар: икэл - хуур хөгжмийн нэр
Талын дугаар: 61
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
… хатан аакад байдаг байх ...
Тайлбар: аак- ахас ихэс, ахайтан, ахмад насны эмэгтэй хүнийг авгайлан дуудах үг
Талын дугаар: 68
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
зүүсгэлээ нэг мончоог дархнаар …
Тайлбар: мончоог - баруун монголын тува ястныг нэрлэх нэр
Талын дугаар: 68
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
… буурайтайгаа хоёулаа шиндүүнд явъя…
Тайлбар: шиндүү - газарт унасан модны мөчир
Талын дугаар: 130
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
… дэнгүүлийн орой түшээд нүдээ бүлцийтэл …
Тайлбар: дэнгүүл - дов сондуул
Талын дугаар: 182
Үг хэллэг:
…явган боронго шуураад …
Тайлбар: боронго - цас
Талын дугаар: 284
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
… их дуугаар хайкар гэжээ…
Тайлбар: хайкар - чанга хашгирч дуудах
Талын дугаар: 320
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
…хятад цөө хайс дагаад…
Тайлбар: цөө хайс - ширмэн тогоо
Талын дугаар: 322
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...элдэв давхцаг өмсөхийг тэр охин...
Тайлбар: давхцаг – нэгэн зүйл гадуур хувцас
Талын дугаар: 10
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...хувь заяаны анхы даажинд өртөхдөө...
Тайлбар: даажин - тоглоом тохуу
Талын дугаар: 11
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...ганц нарийн шидмэс агшин зуур...
Тайлбар: шидмэс - боолт, дээс уяаны 1 нэр
Талын дугаар: 16
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
... өөрийг нь хоослон цөлбөж... ...
Тайлбар: цөлбөж- нэг нэгээр түүх, цөлмөх
Талын дугаар: 22
Үг хэллэг:
бужигнах цагаан илтсүүдийн зай завсраар...
Тайлбар: илтэс - үелсэн нимгэн хэсэг
Талын дугаар: 24
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...нүдний завъяанд нулимс гялталзах. ...
Тайлбар: завъяа- гүц хэлбэр бүхий сав, энд нүдний аяга гэсэн утгаар орсон байна
Талын дугаар: 33
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
ээнэг санагдаад ...
Тайлбар: ээнэг- ижил дасал, дотно
Талын дугаар: 39
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
... занхаг занхаг алхах нь ...
Тайлбар: занхаг - хөлөө зөөж тавин удаавтар алхах алхааны дүрслэл
Талын дугаар: 45
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...ойр зуурын хүнстэй улсан уут ...
Тайлбар: улсан уут – үхрийн ширэн уут
Талын дугаар: 45
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...аяны годгорт орж ирсэн хойноо...
Тайлбар: годгор - урц, майхан маягийн нэгэн зүйл оромж
Талын дугаар: 46
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
Атны араас чөрхлүүлсэн юм шиг дагах нахиу хар атан...
Тайлбар: чөрхлөх - холбон уях, хөллөх нахиу - намхан , хотгор
Талын дугаар: 47
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...ёстой луугар жин байлаа...
Тайлбар: луугар - хүнд, нүсэр, том
Талын дугаар: 48
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
... Аз болоход энд эмгэлж, сухай элбэг ...
Тайлбар: эмгэлж, сухай - жижиг навчит бутлаг ургамал
Талын дугаар: 53
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...өөдөө сөөргөө ярьж ...
Тайлбар: сөөргөө – эсрэг байдал
Талын дугаар: 55
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
..найман тэрэмтэй их гэрт ...
Тайлбар: тэрэм- гэрийн хана
Талын дугаар: 61
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...савдаг шивдэгийн соёрхол...
Тайлбар: шивдэг- газар орон, уул усны эзэн сахиус савдагтай утга нэг хоршоо үг болно.
Талын дугаар: 63
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… цэцгийн анхилга түгээн...
Тайлбар: анхилга- анхилуун үнэр
Талын дугаар: 65
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… эрүүгээ хавшуулан байж ...
Тайлбар: хавшуулан - хавируулах, чичрүүлэх
Талын дугаар: 65
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
айн шивээтэж , толгой нь …
Тайлбар: шивээтэж - цочирдож
Талын дугаар: 66
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
замын нөхөртэйгөө гаан гуун хийж …
Тайлбар: гаан гуун - гангар гунгар хийн хүүрнэлдэх гэсэн утга
Талын дугаар: 84
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… өлөн зөмлүүн өдөр хоног өнгөрөөхийн эрхэнд ...
Тайлбар: зөмлүүн - өлөн зэлмүүн
Талын дугаар: 91
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… ирүүлд дуудъя л даа ... -
Тайлбар: ирүүл- тулаан
Талын дугаар: 96
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… ир сөлтөс бүхэнд шингээж ... -
Тайлбар: сөлтөс- мод, хулсны цуулдас хэлтэрхий
Талын дугаар: 97
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...жигдэн гэдэг жигтэйхэн …
Тайлбар: жигдэн - ертөнц гэсэн утгатай үг
Талын дугаар: 105
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
...хонин лүүтэй архи ...
Тайлбар: лүү - ямар нэг зүйл сүлжин давхарлан хийсэн сав
Талын дугаар: 120
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… гүрэм хийлгэж байгаа баян айлд…
Тайлбар: гүрэм - муу зүйлээс зайлуулах засал ном
Талын дугаар: 149
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… алдартай гүртэн хүн байсан…
Тайлбар: гүртэн - ад зэтгэр хөөх шашны зан үйл
Талын дугаар: 155
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… тууль хайлуулах гэдэг жасаа хуруулахтай адил…
Тайлбар: жасаа - буян хишиг дуудуулах тахилга, шашны үйл
Талын дугаар: 173
Үг хэллэг:
… урд нь хошоо айлын зайтай…
Тайлбар: хошоо - өнгө хошилсон тууз боловч энд хоёр гэсэн утгаар орсон байх магадлалтай
Талын дугаар: 174
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… арын харгай модод үзэгдэж…
Тайлбар: харгай- хар мод
Талын дугаар: 178
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… Сийлэнгийн дотор нэг юм цалгирах шиг болж…
Тайлбар: цалгирах- цалгих
Талын дугаар: 181
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… доён ганц хүн үү гэвэл …
Тайлбар: доён -гон бие, ганц бие
Талын дугаар: 200
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… уншиж суудаг балдрууд юугаа мэддэг юм…
Тайлбар: балдар - толинд тахилын сүм гэж байгаа ч, энд лам хар холимог үйлтэй хүнийг хэлсэн байна.
Талын дугаар: 220
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… харуус харахаар болж…
Тайлбар: харуус - харамсал
Талын дугаар: 223
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…ойлин толгойд бууныхаа амыг...
Тайлбар: ойлин - араараа гэдгэр толгойн хэлбэр
Талын дугаар: 233
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… араас нь өлбөн юм унжуулан …
Тайлбар: өлбөн - малын арьсан зүймэл
Талын дугаар: 238
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… илүү гарах хийлэн тэрлэг юу байна? …
Тайлбар: хийлэн - цамц
Талын дугаар: 271
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
… үүлний тусгал, линхувын амь хоёр …
Тайлбар: линхув- лянхуа
Талын дугаар: 293
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…цагаан ингэ боос явсныг…
Тайлбар: боос - хээлтэй
Талын дугаар: 311
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…шар атанд хоёр барим бургаас өгч…
Тайлбар: барим - Уртын хэмжээ, урт юмыг гарын сарвуугаар, дөрвөн хуруу зэрэгцүүлэн атгасны хэмжээ
Талын дугаар: 312
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…хатгууртаа хэвтэж байтал…
Тайлбар: хатгуур - хатгуур тооно бүхий ханагүй гэр
Талын дугаар: 320
Нутгийн аялгууны үг хэллэг
Үг хэллэг:
…нүүрээ халиалгаж өгсөнгүй…
Тайлбар: халиалгах - харуулах
Талын дугаар: 322
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…очихоор л энэ эрээ гомбо …
Тайлбар: эрээ гомбо - улаан толгойтой шарилж шиг ургамал
Талын дугаар: 325
Хуучирсан үг хэллэг
Үг хэллэг:
…одоохондоо тэнхээ царигтай байна …
Тайлбар: цариг - тэнхээ тамир
Талын дугаар: 336
Этгээд үг хэллэг
Үг хэллэг:
..Тэр муу ландрам охин хүүхдээ ..
Тайлбар: ландрам - Шашны дайсан, тэрс номтонг нэрлэх хараалын үг
Талын дугаар: 59
Бэлгэдэл
Эшлэл
Зохиолын орчин нөхцөл, цаг үе
Зохиолын орчин нөхцөл
Баруун хязгаар, Алтайн Урианхайн нутаг Дархан бэйсийн хошуу болон тэр нутагт урд зүгээс хүрэх зам, орон нутаг, хөвч тайга, одоогийн нийслэл хот гээд он цаг , орчин нөхцлийн хувьд 2 тэс өөр цаг, орчин гарна.
Зохиолын цаг үе
1910аад оны үе мөн өнөө орчин цагт болж буй үйл явдлыг үйлийн үр, урд хойд насны учир холбоос, хүн байгалийн шүтэлцээ, увдис шид, илбэ тарни, бодол, зүүд, дурсамж хийгээд далд ухамсрын ертөнцөд болж буй үйл явдлаар учиглан холбогдсон өвөрмөц нөхцөл байдал.